Eritrositlerin hücre zarının parçalanması sonucu hemoglobin molekülünün dışarı çıkması olarak tanımlanır.
Dünyanın her yerindeki laboratuvarların sorunu olan hemoliz ve sebeplerinin laboratuvar dışındaki sağlık personellerince pek bilinmemesi nedeniyle hemolizin bir laboratuvar hatası olduğu düşünülmektedir.
Ama asıl sebep kan örneğinin hastadan alınmasından laboratuvara gelinceye kadarki süreçte olduğu bilinmektedir.
Literatürde hatalı test sonuçlarına sebep olan faktörlerden biri olup "preanalitik faktör" olarak adlandırılır.
Sebeplerine geçmeden evvel Hemolizi görsel olarak tanıyalım.
1 no'lu numune Laboratuvarda çalışmaya uygun bir numunedir.
2 no'lu numune Hemolizli bir numune olup hastanın durumuna bağlı olarak ( Acil servis ,Yoğun bakım gibi ünitelerde yatan) hekim ve hemşire ile görüşülerek hastadan tekrar kan alınmasının zor olduğu durumlar da göz önünde bulundurularak ve çıkan laboratuvar sonucuna not düşülerek laboratuvarda çalışılabilinir.
3 ve 4 no'lu numuneler de hemolizlidir ve hiç bir şekilde laboratuvarda ÇALIŞILMAZ. yeni numune istenir.
Şimdi neden hemoliz oluyor bu kanlar sorusuna cevap verelim.
1-Damar içine geçici veya kalıcı olarak yerleştirilen branül, kelebek iğne veya kanül gibi kateterlerden alınan kan hemoliz olabilir.
Çözüm: Direkt damardan alalım. Mümkünse Vacutainer ile.
2-Enjektörle alınan kanın iğneyi çıkarmadan tüpe batırılıp pistonun bastırılması yüksek oranda hemoliz sebebidir.
Çözüm : Tüpün kapağı açılıp iğnenin çıkarılıp enjektörün ucunun tüpe belli bir eğimle değdirilerek çok yavaş bir şekilde pistonun itilerek tüpün doldurulması
3-Hastanın damarından enjektörle kan alırken pistonun hızlı bir şekilde çekilerek enjektörün çabuk dolması istenmektedir. Bu işlem de hemoliz sebebidir.
Çözüm : Enjektör pistonunun yavaş bir şekilde çekilerek kan alınması.
4-Kan tüpe dolduruktan sonra tüpün çalkalanması.
Çözüm : Kan tüpleri içinde koagülan (Sarı ve kırmızı kapak) ve antikoagülan (mor ve mavi kapak) maddeler bulunmaktadır. Bu maddelerin kanla karışması için 1-2 kez yavaşça alt üst edilmesi yeterlidir.
Bu saydığım sebeplerin dışında ;
Turnike'nin uzun süreli tutulması,
Alkollü pamuktan sonra kuruma beklenmeden kan alınması,
Hastanın damarlarının ince ve zor alınması,
gibi etkenlerde Hemolize sebebiyet verir.
